Osiągnięcie ambitnych, a zarazem efektywnych kosztowo celów odnowy lasów na świecie wymaga kreatywnego podejścia. Nino T. Amazonas, Pedro H. S. Brancalion & Karen D. Holl prezentują nowatorską strategię z Brazylii, wykorzystującą mieszane plantacje egzotycznych eukaliptusów i rodzimych gatunków drzew jako etap przejściowy dla odnawiania lasów tropikalnych.
Wiele krajów na całym świecie przeznaczyło duże połacie swojego terytorium na odtworzenie krajobrazu leśnego, co było szeroko reklamowane jako srebrna kula do pochłaniania dwutlenku węgla, ochrony tukanów i małp oraz wspierania źródeł utrzymania ludzi korzystających z lasu. To, o czym nie słyszymy, to kto zapłaci za odbudowę lasu. Sadzenie i opieka nad drzewami, dopóki nie urosną w las nie jest tanie, a większość właścicieli ziemskich musi zarabiać na swojej ziemi. Uprawa rodzimych gatunków, które produkują cenne drewno i niedrzewne produkty leśne, takie jak owoce, orzechy czy oleje, jest opcją, ale brak wiedzy na temat ich uprawy, przetwarzania i handlu nimi stanowi krytyczne ryzyko dla inwestorów. Jedną z alternatyw jest sadzenie szeroko uprawianych gatunków, które wykazały potencjał do zapewnienia dochodu inwestorom i właścicielom gruntów.
W atlantyckim lesie Brazylii egzotyczne eukaliptusy (kilka gatunków drzew z rodzaju Eucalyptus i Corymbia) są uprawiane zarówno przez duże korporacje, jak i drobnych rolników w celu uzyskania różnorodnych produktów, takich jak miazga, okrąglaki, tarcica, drewno opałowe, węgiel drzewny, słupki ogrodzeniowe i olej. Jednakże przemysłowe plantacje eukaliptusów o krótkiej rotacji są określane mianem "zielonych pustyń" ze względu na ograniczoną regenerację rodzimych gatunków w ich podszyciu, co przypisuje się wysokiemu zużyciu wody przez eukaliptusy i allelopatii - tj. uwalnianiu w glebie substancji chemicznych, które uniemożliwiają regenerację innych gatunków roślin. Z drugiej strony, porzucone plantacje o długiej rotacji w Lesie Atlantyckim zwykle charakteryzują się bogatym i zróżnicowanym zbiorowiskiem rodzimych gatunków drzewiastych regenerujących się w podszycie, co sugeruje, że może być miejsce dla egzotycznych eukaliptusów w odnowieniach.
Przemysłowa plantacja eukaliptusów o krótkim okresie rotacji (po lewej) oraz opuszczona plantacja eukaliptusów w brazylijskim Lesie AtlantyckimBazując natych obserwacjach, zaczęliśmy rozważać sadzenie eukaliptusów obok gatunków rodzimych, charakterystycznych dla późniejszych stadiów sukcesyjnych
. Eukaliptusy mają dobrą wartość rynkową, szybko rosną, a ponadto istnieją odmiany przystosowane do różnych szerokości geograficznych i dobrze opracowane techniki ich uprawy. Pomyśleliśmy, że mogą one pochłaniać duże ilości dwutlenku węgla, szybko budować strukturę lasu, aby wzmocnić naturalną regenerację gatunków rodzimych, zacieniać egzotyczne trawy i zapewniać zyski ekonomiczne z jednego lub dwóch rotacji drewna. Następnie eukaliptusy byłyby zbierane, co wzmocniłoby wzrost wolniej rosnących, przeplatanych gatunków rodzimych i zapewniłoby przestrzeń dla naturalnej regeneracji rodzimych pionierów. Być może eukaliptusy mogłyby pomóc w odnowieniu lasu na większą skalę.Czy to zadziała? Pomysł ten z pewnością wzbudził wiele pytań i obaw zarówno wśród ekologów jak i leśników. Czy eukaliptusy będą konkurować o światło i wodę z gatunkami rodzimymi, zarówno sadzonymi jak i naturalnie odnawiającymi się? Czy wycinka eukaliptusów pośród rodzimych drzew byłaby opłacalna operacyjnie i czy zniszczyłaby posadzone i odnawiające się rodzime drzewa? Czy zysk uzyskany z drewna eukaliptusowego byłby wystarczający, aby zrównoważyć wysokie koszty plantacji restytucyjnych? Wszystko to należało przetestować w terenie. Żadna pasjonująca dyskusja pomiędzy ekologami i leśnikami nie rozwiąże tych gorących sporów.
Połączyliśmy najlepsze praktyki hodowli lasu stosowane w przemyśle papierniczym i celulozowym z wiedzą, jaką brazylijscy naukowcy i praktycy zgromadzili na temat odnawiania lasów tropikalnych w ciągu ostatnich 30 lat. Przeprowadziliśmy trzy duże eksperymenty, aby ocenić wpływ wprowadzenia egzotycznych eukaliptusów jako etapu przejściowego w odnowieniu lasu tropikalnego na akumulację biomasy nadziemnej, regenerację rodzimych gatunków drzewiastych, pozyskanie drewna i opłacalność finansową. Akumulacja biomasy była dziewięciokrotnie większa na plantacjach mieszanych eukaliptów i gatunków rodzimych niż na plantacjach wyłącznie rodzimych ze względu na szybki wzrost eukaliptów. Niemniej jednak, wzrost drzew rodzimych nie został naruszony lub tylko nieznacznie ograniczony przez eukaliptusy przed wycinką.
W przeciwieństwie do powszechnego przekonania, eukaliptusy nie spowalniały naturalnej regeneracji rodzimych gatunków drzewiastych przed lub po wycince eukaliptusów. W rzeczywistości, w podszyciu powstała zróżnicowana społeczność sadzonek drzew lasów tropikalnych. Rok po wycince, pokrywa drzew rodzimych była nieco niższa z powodu szkód spowodowanych wycinką eukaliptusów, ale pokrywa drzew szybko się odrodziła. Liczba gatunków drzew, które się odnowiły oraz wzrost posadzonych drzew rodzimych były podobne we wszystkich zabiegach w okresie po wycince. Co ważne, dochód wygenerowany przez produkcję drewna eukaliptusowego zrekompensował 44-75% kosztów wdrożenia rekultywacji.
Ogólnie rzecz biorąc, nasze wyniki pokazują, że to podejście powinno być włączone do zestawu potencjalnych strategii zarządzania, aby pomóc w osiągnięciu wielkoskalowej odbudowy zdegradowanych lasów tropikalnych. Inne kombinacje drzew egzotycznych i rodzimych powinny być testowane w różnych regionach świata, aby ocenić ich potencjał do pomocy w spłacie zobowiązań związanych z globalną odbudową krajobrazu leśnego. Oczywiście wybór najwłaściwszych strategii będzie zależał od konkretnych celów projektu i warunków terenowych.
Przeczytaj cały artykuł, Egzotyczne eukaliptusy: Od demonizowanych drzew do sprzymierzeńców odnawiania lasów tropikalnych? w Journal of Applied Ecology.
