Robin Pakeman i jego współpracownicy, wykorzystując wyniki długoterminowego eksperymentu przeprowadzonego w Glen Finglas w Szkocji, wykazali, że nawet znaczące zmiany w zarządzaniu wypasem wymagają wielu lat, dlatego prognozowanie zmian na wyżynach jest trudne. Tutaj Robin wyjaśnia więcej na temat ich pracy.
Eksperyment Glen Finglas rozpoczęliśmy w 2002 roku, aby sprawdzić, jak zmiany w europejskiej Wspólnej Polityce Rolnej, a konkretnie oddzielenie wsparcia od liczby zwierząt gospodarskich, mogą wpłynąć na różnorodność biologiczną na terenach górskich. Interesowało nas, w jaki sposób zmiany w wypasie mogą kaskadowo przechodzić przez system, począwszy od bezpośredniego wpływu wypasanych zwierząt na rośliny, a skończywszy na pośrednim wpływie na inne elementy systemu (bezkręgowce, ptaki i norniki).
Od tego czasu zespół opublikował prace dotyczące świergotków łąkowych, pluskwiaków, ćmy i norników, by wymienić tylko kilka grup. Jednak 15 lat po rozpoczęciu eksperymentu publikujemy pierwszą pracę na temat roślinności.
Eksperyment Glen Finglas
Glen Finglas leży na południowym krańcu szkockich Highlands. Założyliśmy eksperyment na mieszance siedlisk wyżynnych: wilgotnych wrzosowiskach, mokrych i suchych łąkach różnej jakości oraz torfowiskach turzycowych. Ta mozaikowatość eksperymentu oznaczała, że w analizie należało uwzględnić heterogeniczność, co pozwoliło na wgląd w dynamikę różnych typów roślinności. Ponieważ interesował nas wpływ wypasu na ptaki, powierzchnie musiały być wystarczająco duże, aby można było na nich znaleźć wiele terytoriów najpospolitszego ptaka lęgowego - świergotka łąkowego. Działki miałyby wymiary 180 m x 180 m (3,3 ha), gdyby kwadratowe działki były możliwe na tym pagórkowatym terenie. Zastosowano cztery metody wypasu: kontynuacja wypasu owiec w niskiej gęstości (0,9 owiec ha-1), wypas owiec w wysokiej gęstości (2,7 owiec ha-1), mieszany wypas bydła i owiec z takim samym poborem jak w przypadku kontynuacji, oraz brak wypasu.
Reakcje poszczególnych gatunków były widoczne dopiero po co najmniej 12 latach, a często po 15 latach, przy czym niektóre gatunki nie wykazywały żadnych wykrywalnych zmian. Niektóre typy roślinności szybko zareagowały na usunięcie wypasu, w tym stosunkowo nieproduktywne wilgotne wrzosowiska i murawy zdominowane przez matę, co wskazuje, że występowały tam gatunki zdolne do reakcji na usunięcie wypasu, takie jak wrzos. Bardziej produktywne murawy, takie jak te zdominowane przez stokłosy i kostrzewy, na których zwykle koncentruje się wypas w tych siedliskach, najwyraźniej utraciły te gatunki, a zatem ich reakcja na usunięcie wypasu była minimalna. Inwazja drzew była minimalna, z wyjątkiem jednej powierzchni, na której nie prowadzono wypasu w pobliżu zalesionego wąwozu.
Typami roślinności, które najszybciej zareagowały na zwiększony wypas, były umiarkowanie produktywne trawy purpurowe i turzycowiska, co wskazuje na rozszerzenie zakresu żerowania owiec z bardziej preferowanych przez nie muraw kośnych i kostrzewowych. Zwiększony wypas spowodował również większą różnorodność alfa.
Częściowe zastąpienie owiec bydłem miało niewielki wpływ na roślinność, choć odnotowano negatywne oddziaływanie w przypadku słonorośli i borówki czarnej (Vaccinium myrtillus - gatunek o wielu nazwach zwyczajowych) oraz niewielki wzrost różnorodności roślin.
Wnioski
Zmiany w gospodarowaniu na obszarach górskich będą wynikały ze zmian w polityce, płatności wsparcia rolniczego i rentowności gospodarstw. Różne gatunki odniosą korzyści przy różnych systemach gospodarowania, a duże zmiany są możliwe, jeśli likwidacja wypasu spowoduje regenerację lasów. Gatunki i zespoły zwierząt szybko zareagowały na zmiany w strukturze, pracujemy nad tym, jak dalsze zmiany są napędzane przez powolne zmiany w składzie i jakości roślin.
Przeczytaj cały artykuł, Długoterminowy wpływ zmienionych systemów wypasu na roślinność heterogenicznych wyżynnych użytków zielonych, w Journal of Applied Ecology.
Pełny artykuł pt. "Długoterminowy wpływ zmienionych systemów wypasu na roślinność heterogenicznych muraw wyżynnych" jest dostępny w Journal of Applied Ecology.
Opublikowane badania są częścią długoterminowego projektu finansowanego przez Scottish Government's Rural and Environment Science and Analytical Services jako część ich Strategicznego Programu Badawczego. Serdeczne podziękowania dla Woodland Trust, naszych hojnych i pomocnych gospodarzy.
